weblog Pendrecht

 

 

Dit is mijn digitale dagboek over Pendrecht, de nieuwste berichten staan altijd bovenaan. Ik werk mijn weblog wekelijks bij op zaterdag en zondag, op zaterdag altijd het actuele nieuws en op zondag iets uit de geschiedenis van Pendrecht of een onderwerp dat indirect op de wijk betrekking heeft. Klik hier om een reactie te sturen.

 

 

ZONDAG 28 MEI 2023

 

Vorig jaar juli schreef ik over het Jan Pruim bankje in de Wielewaal maar ook in Pendrecht is een zitbank met een naam er op, deze staat aan de Slinge bij de bushalte Slingedael richting Zuidplein. Het is een houten bank waarvan er veel in Rotterdam staan maar deze is bijzonder, op de bovenste balk van de rugleuning staat HENK VAN OOSTENDE BANK.

 

Henk was vele jaren dagelijks bestuurder van de deelgemeente Charlois, bij zijn afscheid op 17 maart 1992 kreeg hij behalve een Wolfert van Borselenpenning (toen de hoogste gemeentelijke onderscheiding) een heel bijzonder cadeau: een zitbank met zijn naam er op.

In 2009 heb ik Henk van Oostende bezocht in Sonneburgh en hij heeft mijn toen verteld hoe de onthulling van die bank in zijn werk is gegaan. Een dag na zijn afscheid werd Henk 's morgens gebeld met de simpele vraag of hij thuis was. Toen hij daar bevestigend op antwoordde werd hij met een auto opgehaald die via de Stavenissestraat richting Slinge reed. Vlak vóór de Slinge sloeg de auto linksaf en reed over het fietspad (!) richting Groene Kruisweg. Bij de bushalte werd gestopt en Henk kreeg de opdracht om het naast de abri staande ingepakte stuk straatmeubilair uit te pakken. Er kwam tot zijn verrassing een zitbank te voorschijn met zijn naam er op waar Henk heel vereerd mee was.

 

Henk van Oostende is begin november 2019 op 97-jarige leeftijd overleden maar het bankje staat er nog steeds. Omdat het onder de bomen staat is het bankje erg vies geworden door groenaanslag (rechter foto), ik heb de gemeente gevraagd om het schoon te laten maken.

 

 

ZATERDAG 27 MEI 2023

 

Vanaf de Burghsluissingel is niet goed te zien wat er op de Valckensteynlocatie gebeurt want vóór de plek waar het nieuwe gebouw komt is het terrein opgehoogd. Je kunt echter zonder problemen rondom de bouwhekken lopen en vanaf de kant van het Havenspoorpad is goed te zien dat de fundering van het oude Valckensteyn is blootgelegd, de contouren van het in 2012 gesloopte bejaardencentrum zijn heel herkenbaar. Deze fundering heeft men destijds bij de sloop bewust in de grond laten zitten zodat daarop weer gebouwd kan worden, het nieuwe Valckensteyn is wel kleiner dan het oude maar heeft ook de vorm van twee verspringende flatgebouwen die in elkaar zijn geschoven.

Ik was benieuwd of het sluippaadje naar het Havenspoorpad nog te gebruiken is, dat is nog steeds mogelijk maar je moet voor een deel wel langs de hekken lopen. Dat pad wordt vooral gebruikt door hondenbezitters en bezoekers van Basic-Fit aan de Dorpslaan.

 

 

ZONDAG 21 MEI 2023

 

De wandelingen van gisteren en eergisteren eindigden op het Plein en voor de liefhebbers liep ik terug naar het metrostation via de Papendrechtstraat. Ik vertelde iets over de vernieuwing aldaar waarbij de galerijwoningen zijn vervangen door nieuwbouw. Toen we bij één van de gerenoveerde blokjes eengezinswoningen stonden (foto links) vroeg ik achteloos hoe oud deze huizen zijn. Uiteraard zei iedereen dat ze heel nieuw zijn maar tot verbazing van iedereen antwoordde ik dat ze er al meer dan 60 jaar staan. Daarna liep ik naar de muur en tikte er tegen zodat duidelijk te horen was dat het geen stenen gevel was, het zijn kunststof platen maar dat is van een afstand niet zichtbaar. Alleen aan de daken is het verschil tussen de oudbouw en de nieuwbouw te zien: de nieuwe woningen hebben zadeldaken en de gerenoveerde huizen hebben een plat dak. De renovatie van de eengezinswoningen aan de andere kant van de Sliedrechtstraat (onder andere aan het Fijnaartpad) is op dezelfde manier uitgevoerd waardoor het lijkt alsof er splinternieuwe huizen staan.

 

Toch is er iets van de galerijwoningen bewaard gebleven want bij de inrit naar de parkeerplaatsen staat een betonnen balkonhek dat afkomstig is van de bovenwoningen (foto rechts), oorspronkelijk waren de hekken kaal beton maar voor hun nieuwe functie zijn ze grijs geschilderd. Ook de gevelsteen ter herinnering aan de eerste paalslag is behouden, deze is naast een nieuwe steen ingemetseld in de zijgevel van Tiengemetensingel 2.

 

 

ZATERDAG 20 MEI 2023

 

Gisteren en vandaag heb ik twee rondleidingen door Pendrecht gedaan in het kader van de Opbouwdagen 2023, het Platform Wederopbouw Rotterdam had mij hiervoor benaderd. Het waren twee plezierige wandelingen met zeer geïnteresseerde mensen waaronder enkele oud-Pendrechtenaren. Omdat het accent lag op kenmerkende gebouwen uit de wederopbouwperiode ging de route voornamelijk door het noorden van Pendrecht.

 

De wandelingen begonnen bij metrostation Slinge en we liepen achtereenvolgens langs o.a. de paalwoningen in de Stellendamstraat (inclusief de "scheve" televisieramen aan de zijkant), de rioolbuizenflats in de Melissantstraat (foto links), het dokter Heftinghuis aan de Sommelsdijkstraat (foto rechts, met in de tuin de prachtig bloeiende goudenregen), de Zijpe (inclusief de eerste steen van Pendrecht) en de Sint Bavokerk die speciaal op de beide middagen open was zodat we ook binnen konden kijken. Daarna staken we de Slinge over en op Plein 1953 bij de Watersnoodzuil eindigde de wandeling, met een kleiner groepje liep ik terug naar het metrostation want menigeen wilden nog even op eigen gelegenheid in de wijk rondkijken. Het waren twee leuke middagen waar ook het mooie zonnige weer aan heeft bijgedragen.

 

 

Afgelopen maandag zijn de bouwhekken rond de Valckensteynlocatie geplaatst en zijn de voorbereidingen voor de bouw begonnen. Op een groot deel van het terrein is zand gestort en er staan al enkele graafmachines, de komende tijd zal ik vaker langs de Burghsluissingel lopen om te kijken hoe het vordert. Ik zal de ontwikkelingen met interesse volgen want eerder had ik al eens geschreven dat ik overweeg om naar Valckensteyn te verhuizen.

 

Het nieuwe Valckensteyn heeft enkele kenmerken die het afgebroken bejaardencentrum ook had: twee vleugels van verschillende hoogte die verspringend in elkaar zijn geschoven, balkons over de volle lengte van de gevel en de naam in grote letters aan de buitenkant. De kern en begane grond worden in beton gerealiseerd maar verder wordt de flat voor het grootste deel gebouwd in hout, Valckensteyn wordt daarmee de grootste flat die ooit op deze wijze zal worden gebouwd. Net als in het oude Valckensteyn is de ingang in het midden, via een ruime entreehal komt men bij de trappen en de liften. De galerij is vanaf de Burghsluissingel gezien aan de achterkant wat inhoudt dat de woonkamers met balkon aan de kant van de Burghsluissingel liggen. De woningen krijgen ruime met hout beklede balkons over de volle breedte en hoge ramen zodat men optimaal kan genieten van het weidse uitzicht op de omgeving. De buitenruimte rondom de flat wordt ingericht als een openbaar parkje met looproutes en parkeerplaatsen aan beide zijden van het gebouw.

 

 

ZONDAG 14 MEI 2023

 

Terug in de tijd, hieronder wat eerdere nieuwsfeiten uit mijn weblog.

• Mei 2014: De voormalige bibliotheek wordt verbouwd tot onderkomen voor Vitaal Pendrecht (linker foto).

• Mei 2015: Het mozaïek bij de ingang van de HAL-flat wordt in oude luister hersteld.

• Mei 2016: Het plantsoen aan het Westerschouwenpad is vervangen door een grasveld.

• Mei 2017: Feyenoord is landskampioen geworden en dat is ook in Pendrecht te zien.

• Mei 2018: Op Plein 1953 komt een bak waar oud brood ingeleverd kan worden.

• Mei 2019: Voor de laatste keer is er in de Sint Bavokerk een kledingbeurs (rechter foto).

• Mei 2020: Start van de sloop van de galerijwoningen in de Papendrechtstraat.

• Mei 2021: Aan het Opzoomeren in de Halsterenstraat is een definitief einde gekomen.

• Mei 2022: In de Open Hofkerk wordt afscheid genomen van het Vierdag-orgel.

 

Nagekomen bericht: Feyenoord heeft met 3-0 van Go Ahead Eagles gewonnen en is daarmee landskampioen geworden, morgen wordt de ploeg op de Coolsingel gehuldigd.

 

 

ZATERDAG 13 MEI 2023

 

 

ZONDAG 7 MEI 2023

 

Morgen is het precies 70 jaar geleden dat de gemeenteraad het ontwerp van Lotte Stam-Beese voor Pendrecht goedkeurt, dat was dus op 8 mei 1953. Daarmee was groen licht gegeven voor de bouw van de wijk en op 21 december van datzelfde jaar ging aan het einde van de Oldegaarde de eerste paal de grond in, uiteraard geslagen door de moeder van Pendrecht. Nog geen jaar later worden de eerste huizen opgeleverd en konden de eerste bewoners zich Pendrechtenaar noemen.

 

Stedenbouwkundige Lotte Stam-Beese (1903 - 1988) had al enkele jaren eerder haar plan voor Pendrecht gepresenteerd en het unieke is dat de wijk bijna geheel volgens dat oorspronkelijke plan is gebouwd. Wie de tekening van Stam-Beese bekijkt, herkent direct dat het om Pendrecht gaat: in aardig wat straten kun je zonder moeite de huizenblokken aanwijzen die er vandaag de dag nog staan. Bij de renovatie van de Zierikzeebuurt zijn de nieuwe huizenblokken op dezelfde plek teruggebouwd waardoor de oorspronkelijke structuur bewaard is gebleven, bij de latere herstructurering in andere delen van de wijk is dit principe helaas losgelaten.

 

 

ZATERDAG 6 MEI 2023

 

De afgelopen twee weken was de meivakantie waarin ik twee keer in het buitenland verbleef (eerst in Londen en daarna in Athene), vandaar dat het wat stil was op mijn weblog maar vanaf vandaag is alles weer normaal. Omdat de beide reizen best vermoeiend waren heb ik maar een klein wijkrondje gelopen. Het was vandaag trouwens heerlijk weer en de zomer kondigt zich aan: de bomen zijn weer groen en het water stroomt weer over de Meeuwenplaat (foto links).

 

Op 25 april is Frans den Hollander overleden, hij was de eerste voorzitter van de op 28 augustus 2008 opgerichte biljartclub Zuiderkroon en ook betrokken bij de activiteiten in de Zuiderkroon toen het restaurant van Aafje daar nog was. De biljartclub als zodanig bestaat nog steeds maar zij spelen sinds juni 2022 in het Middelpunt waar ik iedere dinsdag heen ga (foto rechts: de biljartclub in de Zuiderkroon in 2009).

 

 

WOENSDAG 26 APRIL 2023

 

De Halsterenstraat en de Papendrechtstraat zijn al een tijdje geleden opgehoogd en heringericht maar de straat die er tussendoor loopt, de Melissantstraat, nog niet. Daar is deze week een begin mee gemaakt en op het bruggetje over de Tiengemetensingel liggen al de nieuwe stoepranden (foto links).

 

De Opbouwdagen worden dit jaar gevierd van 17 tot en met 21 mei, het Platform Wederopbouw Rotterdam heeft daarvoor allerlei activiteiten gepland. Vorige maand heb ik Inge rondgeleid door Pendrecht (zie bij 25 maart) en dat heeft er toe geleid dat ik op twee dagen een rondleiding door de wijk ga geven, dat zal voornamelijk door het noordelijke deel van de wijk zijn omdat daar de bekendste gebouwen uit de wederopbouwperiode staan zoals de Sint Bavokerk, de paalwoningen en het dokter Heftinghuis. Op de poster van de Opbouwdagen (foto rechts), die te zijner tijd ook in Pendrecht te zien zal zijn, is linksonder de Sint Bavokerk afgebeeld. De rondleidingen zijn gratis maar om te voorkomen dat de groep te groot wordt is reserveren noodzakelijk, klik hier voor meer informatie en om je aan te melden.

 

 

ZONDAG 16 APRIL 2023

 

Vanwege andere bezigheden heb ik de Marathon niet kunnen volgen, dat is niet zo erg want ik heb het al zo vaak gezien. De marathon is gewonnen door een Belg van Somalische afkomst, Bashir Abdi finishte op de Coolsingel met een tijd van 2.03.47. De snelste vrouw was Eunice Chumba uit Bahrein die een tijd neerzette van 2.20.31.

 

De komende twee weekenden ben ik helaas niet in de gelegenheid om wat te schrijven, ik zal in deze periode op woensdag 26 april mijn weblog bijwerken.

 

 

ZATERDAG 15 APRIL 2023

 

Aan het einde van de Yersekestraat staat een huis in de steigers, het gaat daarbij om het hoekhuis van het blokje eengezinswoningen dat uitkijkt op het Biezelingeplein. Op zich is dat natuurlijk niets ongewoons maar toch is er wat bijzonders met dit huis wat ik in 2010 in mijn weblog heb opgetekend.

 

Op 3 en 4 oktober 1941 zijn de Rotterdamse havenbekkens door de Royal Air Force gebombardeerd. Niet alle bommen kwamen op de juiste plek terecht en één van die missers viel in een weiland waar later de huizen van de Yersekestraat zijn gebouwd. De plek waar de bom insloeg is vrij nauwkeurig bekend maar er is geen absolute zekerheid of de bom na de oorlog is geruimd. De bombardementen zijn vanaf grote hoogte uitgevoerd dus als de bom er nog zit dan ligt hij waarschijnlijk op grote diepte.

 

Omdat er voor De Tuin op het Zuiden gesloopt en gebouwd ging worden wilde men alle risico's uitsluiten. Daarom was het noodzakelijk dat er bijna 70 jaar na dato alsnog werd onderzocht of de blindganger er nog ligt. In mei/juni 2010 zijn er vanaf de openbare weg peilingen uitgevoerd (foto links) en daarbij is ontdekt dat er onder de tuin van het hoekhuis "iets" ligt wat nader onderzocht moet worden. Hiervoor is een plan gemaakt en daarbij zijn afspraken gemaakt met de bewoners van het betreffende huis. Eind september is de tuin uitgegraven om metingen te kunnen verrichten en bleek het om een stuk ijzer te gaan, het gat is daarna weer dichtgegooid (foto rechts) en de tuin is op kosten van de gemeente volledig hersteld.

 

Twee jaar later, in 2012, zijn de bejaardenwoninkjes aan de andere kant van de Yersekestraat afgebroken en ook toen is er weer tevergeefs gezocht naar de blindganger.

 

 

Woningcorporatie Vestia blijkt sinds 1 januari 2023 te zijn gesplitst in drie aparte corporaties, voor het bezit in Rotterdam is dat Hef Wonen. Het bezit van Hef Wonen in Pendrecht ligt tussen de Tiengemetensingel en de Slinge, het vroegere Pendrecht 4. Oorspronkelijk huurden de bewoners van deze huizen van Bouwvereniging Patrimonium, later werd dat Estrade Wonen, daarna Vestia en nu dus Hef Wonen.

 

 

ZONDAG 9 APRIL 2023

 

Over precies een week is de Marathon en net als de laatste jaren zal de 42,195 kilometer lange route alleen nog maar langs Pendrecht gaan en niet meer er doorheen. De lopers komen vanuit oostelijke richting over het Havenspoorpad, slaan bij de Zuiderparkweg rechtsaf en lopen (na een heen en weer parcours over het Zuidwijkse deel van de Slinge) het rondje om het Zuiderpark. Vanaf de Zuiderparkweg loopt men via de Oldegaarde langs de noordkant van de wijk waarna de lopers bij de Groene Kruisweg rechtsaf slaan richting Dorpsweg.

De verwachte doorlooptijd van de kopgroep over de Zuiderparkweg langs de wijk is vanaf 10.40 uur en ruim een kwartier later komen de eerste lopers over het Pendrechtse deel van de Oldegaarde. Het 20 kilometer punt is op de Oldegaarde tegenover de Battenoordhof.

 

Hoewel de lopers niet door Pendrecht komen is er op een enkele plaats in de wijk toch iets te zien wat betrekking heeft op de marathon (foto), verkeer dat vanaf de Oldegaarde via de Kerkwervesingel de wijk inrijdt dient op 16 april bij de Slinge rechtsaf te slaan omdat de kruising Slinge/Zuiderparkweg is afgesloten.

 

 

ZATERDAG 8 APRIL 2023

 

Sinds gisteren staat de viskraam van Toon en Marja Hoek weer op zijn vaste plek aan de Slinge bij de Kerkwervesingel maar wie goed kijkt ziet dat er iets is veranderd: ook aan de voorkant zijn zeilen opgehangen zodat de verkopers ("we worden per slot van rekening een dagje ouder") maar ook de klanten beter beschut zijn tegen kou en wind. De kraam zal er tot eind september staan van dinsdag tot en met zaterdag, zodra de nieuwe haring er is ook op maandag.

 

Toon en Marja Hoek zijn al ruim 40 jaar een vertrouwde verschijning in de wijk, oorspronkelijk stonden ze schuin aan de overkant toen daar nog de parkeerplaats was maar met de herinrichting van Plein 1953 verhuisde de kraam omstreeks 1998 naar de huidige plek. Vroeger was het een vaste kraam maar nu is het een mobiele kraam omdat de gemeente geen vaste kramen in het straatbeeld meer wil.

 

De visboer en zijn vrouw groeten altijd als ik langsloop terwijl ik er nog nooit iets heb gekocht, om de simpele reden dat ik geen visliefhebber ben. Behalve de kwalitatief goede vis hebben ze ook oog voor de buitenruimte: bij de kraam ligt nooit afval op straat en voordat ze 's avonds vertrekken wordt de plek waar de kraam stond schoongemaakt.

 

 

Vandaag zijn alle informatieborden langs het Levenspad vervangen wat mede mogelijk gemaakt is dankzij een bijdrage van de gemeente Rotterdam. Op het oog lijkt er niets veranderd maar de borden zijn van een ander materiaal dan de vorige exemplaren. Het zijn zogenaamde sandwichpanelen, bestaande uit twee lagen aluminium met daartussen een harde kern van polyethyleen. De nieuwe borden zijn sterker zodat ze beter bestand zijn tegen vandalisme, bovendien hebben ze een anti-graffiti coating.

 

Aanleiding voor het vervangen was de vernieling van het bord bij de Krabbendijkestraat begin dit jaar, de restanten zijn kort daarna weggehaald zodat alleen het frame er nog stond (foto rechts). De vereniging Vrienden van het Levenspad heeft daarna een bewonersinitiatief ingediend om de borden te vervangen. Op de informatieborden staat algemene informatie over het Levenspad maar ook de namen die bij de bomen horen. De meer dan 400 namen zijn verdeeld over de vijf borden, vóór iedere naam staat een nummer dat overeenkomt met het nummer op de groene tegel bij iedere boom.

 

 

ZONDAG 2 APRIL 2023

 

Terug in de tijd, hieronder wat eerdere nieuwsfeiten uit mijn weblog.

• April 2014: In de Krabbendijkehof worden 30 extra parkeerplaatsen in gebruik genomen.

• April 2015: De nieuw ingerichte supermarkt van Albert Heijn wordt feestelijk heropend.

• April 2016: De rijweg van de Kerkwervesingel ligt open vanwege het vervangen van de riolering.

• April 2017: Officiële opening van Seinpost Slinge door burgemeester Aboutaleb.

• April 2018: Lunchroom Plein 1953 redt het niet en kondigt sluiting aan (linker foto).

• April 2019: Het terrein van speeltuin Pendrecht 7 wordt opnieuw ingericht (rechter foto).

• April 2020: De asbestsanering in de sloopblokken in en rondom de Papendrechtstraat begint.

• April 2021: Laatste officiële kerkdienst in de Open Hofkerk.

• April 2022: De bouwvergunning voor het appartementencomplex Valckensteyn is verleend.

 

 

ZATERDAG 1 APRIL 2023

Voor een klein bedrag ben ik in het bezit gekomen van een verzilverd theelepeltje met een afbeelding van de Open Hofkerk. Het is een lepeltje uit de Sola-fabriek in Zeist en naast de afbeelding staat de tekst N.H. KERK PENDRECHT. De afbeelding is een luchtfoto vanaf de kant van de Sliedrechtstraat en is heel gedetailleerd wat bijvoorbeeld te zien is aan het balkon van de pastorie, de vierkante raampjes in het trappenhuis en de bestrating van het kerkplein. De vorig jaar gesloopte kerktoren staat er natuurlijk ook op.

 

 

ZONDAG 26 MAART 2023

 

De kindvriendelijke routes door de wijk waren een onderdeel van de heldenmaand van Joke Spijkers in oktober 2009 tijdens de imagocampagne Pendrecht is Goed Bezig. Er zijn 8 routes vanaf Plein 1953 naar speelplekken of speeltuinen en de symbolen die de routes markeren zijn waterdieren zoals een dolfijn, een zeepaardje, een krokodil, een zwaardwalvis en een zeester. Deze dieren zijn te vinden op de betonnen blokkies (officiële naam: bewegwijzeringselementen) die langs de routes staan. Op de meeste plaatsen staan twee blokkies bij elkaar (eerste foto) maar op drie punten zijn aftakkingen, het ingewikkeldste punt is aan de Kerkwervesingel. Vanaf Plein 1953 gaat de route over het voetpad tussen de singel en de scholen, naast de gymzaal staat het grootste blokkie (tweede foto) en kun je drie kanten op: linksaf naar het speelplein aan de Schuddebeursstraat, rechtdoor richting Oldegaarde en rechtsaf de langste route die eindigt bij het Stellenbos.

 

 

De routes vanaf het Plein hebben alle een verschillend symbool maar de weg terug naar Plein 1953 wordt altijd gemarkeerd met een blauwe walvis. Op plaatsen waar een straat overgestoken moet worden zijn rode lijnen geschilderd die de plek aangeven waar je moet oversteken (derde foto). Bij drie drukke oversteekpunten zijn extra maatregelen genomen in de vorm van rode hekken en draadfiguren (vierde foto).

 

Aan het einde van een route staan zgn. eindelementen, de meeste eindelementen bestaan uit draadfiguren en het aantal varieert van één tot drie. Als er meerdere elementen staan zijn ze meestal in iets verschillende kleuren uitgevoerd. Dit zijn de eindpunten van de routes: Schuddebeursstraat tegenover Zijpe (2 x oranje), Kerkwervesingel bij basisschool Over de Slinge (2 x blauw), Stellendamstraat bij Stellenbos (5 x oranje/geel), Tiengemetensingel bij Ooltgensplaatweg (2 x groen), Abbenbroekweg bij Ooltgensplaatweg (2 x grijs), Nieuw-Vossemeerweg bij Ellewoutsdijkstraat (1 x rood), Rilland Bathstraat bij Nieuw-Vossemeerweg (3 x groen, foto links) en Sliedrechtstraat bij speeltuin Pendrecht 7 (1 x zwart).

 

De route naar het speelplein in de Schuddebeursstraat werd gemarkeerd met oranje zeesterren en liep door de onderdoorgang van het Westerschouwenpad. De witte muren werden in juli 2010 opgesierd met oranje zeesterren (foto rechts) maar deze zijn begin 2014 verdwenen toen de muren opnieuw werden gewit, men vond het kennelijk niet nodig om de zeesterren er weer op te schilderen.

 

Het sluitstuk van de kindvriendelijke routes was de blauwe walvis op Plein 1953 die is onthuld op 6 juni 2012. De walvis stond op een vierkante blauw-oranje geschilderde betonnen plaat en daarnaast staat een kleine metalen kubus met daarin de apparatuur die het spuiten regelt, de kubus is aan de buitenkant voorzien van de andere dieren die langs de kindvriendelijke routes staan. De walvis spoot overdag in de zomerperiode steeds 1 minuut water en dan 1 minuut niet.

Het idee van de water spuitende walvis was leuk maar in de praktijk bleek niet iedereen er even gelukkig mee te zijn: het water loopt niet goed weg, het plateau vervuilt snel en in de herfst is het spekglad vanwege de vallende bladeren. Sinds 2016 spoot de walvis geen water meer en op 30 januari 2018 is de walvis verwijderd, het betonnen plateau gesloopt en het vierkante vak weer voorzien van gele klinkers (foto rechts). Alleen de metalen kubus met de dierenfiguren is blijven staan.

 

Zoals wel vaker met dit soort projecten wordt er na de aanleg geen onderhoud aan gepleegd en dat is met de kindvriendelijke routes ook het geval. Na enkele jaren waren door slijtage de geverfde rode lijnen bij de oversteekpunten al bijna niet meer te zien. Menig blokkie is verzakt, beschadigd of mist het gekleurde figuur. Op meerdere plaatsen zijn de blokkies zelfs helemaal verdwenen en dat is vooral op Pendrecht Zuid omdat daar straten zijn geherstructureerd. Zo liep er een route langs de zuidkant van de Tiengemetensingel maar door de herinrichting van de buitenruimte zijn alle blokkies daar weg, ook de eindelementen bestaande uit twee groene krokodillen (foto rechts) staan er niet meer. Ook de route naar speeltuin Pendrecht 7 is in de Sliedrechtstraat niet meer terug te vinden maar die naar het speelpleintje aan de Nieuw-Vossemeerweg is nog compleet.

Samengevat: de meeste routes zijn nog heel goed te volgen en op de eerder genoemde krokodillen na zijn alle eindelementen er nog, ook de rode hekken bij de drukke oversteekpunten staan er nog allemaal.

 

 

ZATERDAG 25 MAART 2023

 

In de Dirkslandstraat staan steigers bij de keukenbalkons van het oneven blok van de paalwoningen (foto links), de balkons zijn gestut dus het gaat vast om een onderzoek naar de stevigheid van het beton. In maart 2017 was er landelijk ophef over balkons van naoorlogse flatblokken nadat honderden balkons onveilig waren verklaard en daarom niet meer betreden mochten worden. Deze wederopbouwbalkons zijn in heel Nederland te vinden en dateren uit de tijd dat in de woningbouw kwantiteit (hoeveelheid) belangrijker was dan kwaliteit, ook Pendrecht is in die tijd gebouwd. Het gaat dan om zogenaamde uitkragende balkons die geheel buiten de gevel steken en het probleem zit vooral in de ijzeren staven die de betonnen plaat dragen.

 

De gemeente heeft gereageerd op mijn vraag waarom één van de wegwijzers op de kruising van de Slinge en de Krabbendijkestraat geen verlichting heeft (foto rechts, zie bij 18 maart). Het is inderdaad de bedoeling dat beide wegwijzers verlichting hebben maar door problemen tussen de aannemer en Stedin kan dat nog even duren. De onverlichte wegwijzer is die aan de speciaal daarvoor geplaatste paal op een vluchtheuvel op de Slinge, daarvoor moet nog een elektriciteitskabel worden aangelegd. De wel al van verlichting voorziene wegwijzer zit aan een lantaarnpaal dus deze kon eenvoudig een stroomaansluiting krijgen.

 

  • Kapsalon New Hair Fashion op Plein 1953 is dicht en het pand staat leeg, de gelijknamige salon aan de Slinge is nog wel open. Twee andere zaken op het Plein zijn tijdelijk gesloten vanwege een verbouwing: eethuis Demdem en vishandel De Oceaan.

  • De Sliedrechtstraat is tussen de Krabbendijkestraat en de Ellewoutsdijkstraat afgesloten, kennelijk is er iets met de riolering want ter hoogte van de nieuwbouwwoningen is midden in de straat een groot gat gegraven (linker foto). Volgens de borden duurt de afsluiting tot en met 31 maart.

  • Op de hoek van de Slinge en de Oosterlandstraat is eindelijk de ondergrondse restafvalcontainer geplaatst, de betonnen bak hiervoor is eind vorig jaar al ingegraven.

  • Ik kreeg een vraag van een webloglezeres of de kindvriendelijke routes nog bestaan, ze was tevergeefs op zoek geweest. Ik heb haar geantwoord en morgen zal ik er iets over schrijven.

  • Het krokussenlint op de Slinge heeft er een concurrent bij gekregen: over de volle lengte op de noordelijke oever van de Tiengemetensingel is een narcissenlint te zien (rechter foto).

  • Aan de Kerkwervesingel tegenover de KWS-flat staan enkele gele bordjes met de tekst Let op! Geplande werkzaamheden. Onlangs is het voetpad langs de parkeerplaatsen aan de kant van de singel opnieuw betegeld maar wat er nu gaat gebeuren is mij niet duidelijk.

  • De kunstbloemen op Plein 1953 zijn een creatie van kunstenaar Kornelis Walpot van Big Flower. Tot nu toe heeft Kornelis de bloemen vooral bij bedrijven geplaatst en dan met name in de Hoeksche Waard. De bloemen op Plein 1953 zijn de eerste bloemen die in de openbare buitenruimte staan, ze staan ongeveer 60 cm in de grond zodat ze niet omvallen bij harde wind.

Aan het einde van de middag heb ik ruim een uur door de wijk gelopen met Inge van het Platform Wederopbouw Rotterdam. Het platform is bezig met de voorbereidingen voor de jaarlijkse Opbouwdag die dit jaar van 18 t/m 21 mei is (dit is het lange weekend na Hemelvaartsdag) en er zijn onder andere wandelingen gepland langs bekende gebouwen uit de wederopbouwperiode. Ik heb aangeboden om op vrijdag en zaterdag rondleidingen door Pendrecht te geven, zodra ik meer weet komt dat uiteraard in mijn weblog.

 

 

Al meerdere keren heb ik reacties gehad van oud-bewoners van de Groosmanflats, ook Nico woonde in zo'n flat en wel van 1967 tot 1974 in de Ellewoutsdijkstraat op nummer 94. Dit was één van de flats die in die periode blokverwarming kregen wat hij nog goed kan herinneren, getuige het volgende verhaal. "Er werden standpijpen door de keukens van de vierde naar de eerste verdieping gemaakt, simpel door ruime gaten te boren in de vloeren en daar de leidingen doorheen te voeren. Nu kwam het schijnsel van het keukenlicht van de boven- of benedenburen door de gaten in onze keuken, evenals de letterlijk te volgen keukengesprekken. Vragen om een kopje suiker te lenen bij de beneden of bovenburen ging gewoon langs de verwarmingspijp, dat zou vandaag niet meer kunnen."

De flats met blokverwarming waren te herkennen aan het ketelhuis op het dak boven één van de trappenhuizen (linker foto). Door het plafond komen vanuit het ketelhuis de twee dikke verwarmingsbuizen naar binnen (rechter foto), de leidingen lopen via het trappenhuis naar beneden, vervolgens via de kelders naar de overige trappenhuizen en daarna weer omhoog naar de woningen.

 

Komende nacht gaat de zomertijd in, in bijna alle Europese landen gaat om 02.00 uur de klok een uur vooruit. De zomertijd eindigt dit jaar in de nacht van 28 op 29 oktober.

 

 

ZONDAG 19 MAART 2023

 

De buurtwinkels in de Sliedrechtstraat zijn een herinnering uit mijn jeugdtijd. Ik kan zo de meeste winkels van toen nog opnoemen want als kind kwam ik hier regelmatig, al dan niet met een door mijn moeder geschreven boodschappenbriefje op zak. Vooral sigarenmagazijn Theo van Aalst, kruidenier Piet van den Bosch, groenteboer Rob Koster, bakker Maaskant, slagerij Bos en drogisterij Hartendorp (later Beemsterboer) en herenkapper Zoeteweij kan ik nog heel goed voor de geest halen. Veel winkeliers gaven spaarzegels zoals KES ("Koop En Spaar"), Animo en Hefbrug.

 

In de twee blokken tussen de Wagenbergstraat en Geertruidenbergstraat (foto) zaten destijds: Luxaflex (nr. 22), sigarenmagazijn Theo van Aalst (nr. 24), levensmiddelen Piet van den Bosch (nr. 26, na 1975 snackbar de Paddestoel die zelfs buiten Pendrecht bekend was), groenteboer Rob Koster (nr. 28), bloemist Hilberding (nr. 30, later poelier Henk van Wijnbergen), bakker J. Maaskant (nr. 32), dameskapper A. Boender (nr. 34, tot april 2010 heeft hier een kapsalon gezeten), levensmiddelen van W.J. de Melker (nr. 36), slager Henny Bos (nr. 38) en drogist Hartendorp (nr. 40, later J.J.E. Beemsterboer).

Tussen de Geertruidenbergstraat en de Dinteloordstraat zijn nog twee winkelblokken. Daar zaten toen de boekhandel van W. Baard (nr. 46), juwelier S. Slotboom (nr. 48), Pendrechts Textielhuis (nr. 50), Radio Groen (nr. 52), groenteboer A.P. van Gelder (nr. 54), herenkapper C.K. Zoeteweij (nr. 56), levensmiddelen van D. Kapteyn (nr. 58), slager L. van Markensteijn (nr. 60), sigarenhandel van M. Kats (nr. 62) en de Polikliniek Pendrecht (nr. 64).

 

Door de supermarkten kregen de winkeliers aan de Sliedrechtstraat het steeds moeilijker en geleidelijk verdwenen de vertrouwde zaken. De sigarenwinkel van Theo van Aalst, geopend op 6 juni 1958 en sindsdien enkele malen van eigenaar veranderd, heeft het uiteindelijk nog tot december 2006 uitgehouden. Zelfs daarna vonden er nog verslavende activiteiten plaats want in juni 2007 werd in het pand een hennepkwekerij aangetroffen. Snackbar de Paddestoel ging in april 2008 dicht nadat Piet van den Bosch de zaak in 1998 had verkocht (foto links: de snackbar na de sluiting).

 

In november 2010 zijn de blokken ter weerszijden van de Middelharnisstraat afgebroken (foto rechts) en de rest volgde in januari 2011, daarmee is een jeugdherinnering voorgoed verdwenen. Waar ooit de winkels waren staan nu eengezinswoningen en (tussen de Middelharnisstraat en de Dinteloordstraat) een kinderdagverblijf.

 

 

In de Sliedrechtstraat was nog een oud model straatnaambord te vinden dat op de achterkant van de galerijwoningen aan de Papendrechtstraat zat, dat wisten maar weinig mensen want het zat verstopt achter een struik die tegen de gevel stond (foto links). In mei 2020 is het blok afgebroken en kort voor de sloop is alle beplanting weggehaald zodat het bord opeens goed zichtbaar was (foto rechts). Omdat ik als kind heel vaak door de Sliedrechtstraat ben gelopen leek dit bord wel een aardige aanvulling op mijn verzameling. Ik stuurde een mail naar het sloopbedrijf maar er kwam geen reactie, de sloop was intussen al begonnen en enkele dagen later was het bord opeens verdwenen!

Waar ik niet meer op gerekend had gebeurde een dag later toch: ik kreeg een mail van het sloopbedrijf met het bericht dat het bord was veiliggesteld en ik het bij de slopers kon ophalen. Ik ben er (na een telefoontje aan de opzichter) meteen heen gelopen en met het 1 meter lange bord keerde ik huiswaarts.

 

Het is nog een bord uit de begintijd van Pendrecht en ondanks dat het ongeveer 60 jaar oud moet zijn ziet het er nog heel behoorlijk uit. Het donkerblauw is niet of nauwelijks verbleekt terwijl het bord in al die jaren veel zonlicht heeft gehad, het zat immers aan de zuidkant. Het hangt nu in mijn slaapkamer.

 

 

ZATERDAG 18 MAART 2023

  • Op Plein 1953 staan vier gestyleerde bloemen als kunstwerk, drie staan er bij de Meeuwenplaat en eentje in het verhoogde plantenperk. De bloemen zijn voorzien van verlichting zodat ze ook bij duisternis te zien zijn. Het is een proef en de bloemen zijn gemaakt door een kunstenaar, binnenkort weet ik meer.

  • De verkiezingen voor de provinciale staten en de waterschappen zijn voorbij maar aan meerdere lantaarnpalen langs de Slinge zitten nog sandwichborden met verkiezingspropaganda. Ook het verkiezingsbord staat er nog, de affiches zijn vervangen door de tekst Kom jij in 2025 met je busje de stad nog in? wat verwijst naar het streven van de gemeente Rotterdam dat er in 2025 geen zakelijke busjes met uitstoot in de emissievrije zones van de stad mogen rijden.

  • Het laatste verkeersbord met ingebouwde verlichting in Pendrecht is weg, het bord met een blauwe pijl stond op een vluchtheuvel aan het begin van de Kerkwervesingel (zie bij 11 februari).

  • In mei vorig jaar zijn er op de kruising van de Slinge en de Krabbendijkestraat twee ANWB-wegwijzers gekomen die naar de begraafplaats Charlois verwijzen. De twee wegwijzers zijn qua vorm identiek maar onlangs viel het mij 's avonds op dat het ene bord wel verlicht is en het andere niet, ik heb dit bij de gemeente gemeld.

 

ZONDAG 12 MAART 2023

 

Onlangs maakte het kabinet bekend dat de laatste nog overgebleven coronaregels worden vervangen door adviezen, daarmee is er officieel een einde gekomen aan de coronapandemie. Deze maand is het drie jaar geleden dat Nederland te maken kreeg met de coronapandemie, een ongewone periode die we het liefst zo snel willen vergeten. Het onderstaande komt uit mijn weblog van maart 2020 toen de eerste coronamaatregelen net waren ingevoerd en iedereen moest wennen aan de anderhalvemetersamenleving.

 

Door de coronacrisis is het openbare leven behoorlijk ontregeld en omdat ook de scholen gesloten zijn heb ik de afgelopen week noodgedwongen thuis doorgebracht. In principe werk ik vanuit huis wel door maar omdat het onderwijs op de examens na stil ligt heb ik nauwelijks iets te doen.

 

Restaurants en cafés zijn al een week gesloten, ergens een kop koffie drinken of uit eten gaan is er voorlopig niet meer bij. Ook een bezoek aan een theater, een zwembad of een schoonheidsstudio is niet meer mogelijk en bij de tandarts kan je alleen nog maar terecht voor spoedgevallen. Winkels passen hun openingstijden aan of gaan zelfs helemaal dicht, eergistermiddag was ik even in het centrum en daar waren de gevolgen van de coronacrisis goed zichtbaar: lege terrassen, grote winkels zoals de Bijenkorf en C&A zijn gesloten en het aantal mensen in de Koopgoot kon je op de vingers van één hand tellen.

 

De enige winkels die lijken te profiteren van de crisis zijn de supermarkten die alle zeilen moeten bijzetten om hun voorraden op peil te houden. Een bezoek aan een supermarkt lijkt op een scène uit een science fiction film: de caissières zitten achter een scherm van plexiglas en bij de kassa's zijn op de vloer stroken tape geplakt zodat de klanten de minimumafstand van 1,5 meter kunnen aanhouden. Verder wordt opgeroepen om in je eentje naar de winkel te komen, vriendelijk te blijven tegen andere klanten en het winkelpersoneel, niet meer te kopen dan anders en bij voorkeur contactloos te betalen.

Albert Heijn is tijdelijk gestopt met het uitgeven van koopzegels en spaaractiezegels, klanten worden verzocht om voor en na hun bezoek aan de winkel de handen te wassen. Het zijn allemaal uitzonderlijke maatregelen maar het is van groot belang dat het voor iedereen mogelijk blijft om op een veilige manier de eerste levensbehoeften in huis te halen.

 

Het openbaar vervoer rijdt al een week met een aangepaste dienstregeling waarbij vooral in de spitsuren minder voertuigen rijden. Inmiddels is iedereen er wel aan gewend dat je in de bus door de achterdeuren moet instappen, het voorste deel is afgesloten zodat de bestuurder niet in contact kan komen met de passagiers. Maar het blijft vreemd om in een praktisch lege metro of bus te zitten, door de sluiting van de scholen en omdat veel mensen thuis werken is het aantal reizigers fors teruggelopen. Om die reden wordt vanaf maandag 23 maart de RET-dienstregeling nog verder ingekrompen: de bussen rijden nog maar om de 20 of 30 minuten en de metro om het kwartier (tussen Slinge en Rotterdam Centraal om de 7,5 minuut). De metrotreinen worden niet ingekort zodat de reizigers op voldoende afstand van elkaar kunnen zitten.

 

Tot zover het citaat uit mijn weblog van toen. Het was nog maar het begin want niet veel later kregen we te maken met de mondkapjesplicht (o.a. in publieke binnenruimtes zoals winkels en het openbaar vervoer), de reisbeperkingen (waardoor Schiphol grotendeels stil kwam te liggen), de avondklok, de lockdown, de teststraten, de vaccinatiecampagne, het coronatoegangsbewijs en last but not least de persconferenties met premier Mark Rutte en minister Hugo de Jonge waarin gebarentolk Irma Sluis met het uitbeelden van het woord hamsteren nationale bekendheid kreeg. Vanwege de beperkingen op de scholen heb ik lange tijd thuis moeten werken, dit was voor mij het vervelendste gevolg van de coronacrisis en ik was dan ook blij toen deze maatregel werd versoepeld.

 

In Pendrecht kon vanwege de coronacrisis de feestelijke viering van het 60-jarig bestaan van de Sint Bavokerk (juni 2010) niet doorgaan en het biljarten heeft bijna twee jaar stil gelegen. Op een enkele plaats in de wijk zijn nog herinneringen aan de pandemie te vinden zoals op het activiteitenbord bij Plein 1953 (foto) waar nog steeds de tekst alleen samen krijgen we corona onder controle te lezen is.

 

 

ZATERDAG 11 MAART 2023

 

Begint binnenkort dan toch de bouw van Valckensteyn? Toen ik er langs liep zag ik dat het hoge gras is weggehaald wat er op kan wijzen dat het toch gaat gebeuren. De bouw zou oorspronkelijk begin 2022 beginnen maar door o.a. de oorlog in Oekraïne en de gestegen prijzen is alles op de lange baan geschoven. Twee maanden geleden werd bekend dat Woonstad Rotterdam het project toch doorzet, ondanks dat het de corporatie extra geld gaat kosten. Ik heb toen een mail gestuurd met de vraag wanneer de bouw gaat beginnen maar daar heb ik nooit een reactie op gekregen, ik overweeg namelijk om er te gaan wonen.

 

Het gebouw wordt iets kleiner dan het "oude" Valckensteyn en er wordt zo veel mogelijk gebruik gemaakt van de fundering die nog in de grond zit. In het appartementencomplex komen 82 vrije sector huurwoningen in twee groottes (70 m² en 100 m²), rondom het gebouw komt een natuurtuin en aan de achterkant een parkeerplaats voor de bewoners. De flat krijgt een bijzondere uitstraling want de bekleding van de buitengevels is van hout en de woonkamerramen zijn vanaf de vloer tot aan het plafond.

 

 

ZONDAG 5 MAART 2023

 

Gisteren noemde ik het dokter Heftinghuis, de karakteristieke villa heeft een bijzondere geschiedenis die ik voor Jannette en Esther heb samengevat op een A4-tje dat ik hen in 2018 heb aangeboden. Het A4-tje hangt in een gang van het huis zodat iedere bezoeker de historie van het pand kan lezen, hieronder de volledige tekst.

 

HET DOKTER HEFTINGHUIS IN PENDRECHT

 

Aan de Sommelsdijkstraat staat een opvallende witte villa waar tientallen jaren de bekende huisarts J.R. Hefting woonde en werkte, het pand staat op de monumentenlijst van de gemeente Rotterdam.

 

Dokter Hefting was de eerste huisarts in Pendrecht en hij begon in 1955 in de Herkingenstraat waar hij in één portiek twee woningen huurde: één als woonhuis en één als praktijkruimte. Er werd toen nog volop gebouwd in Pendrecht en het grootste deel van de omgeving was nog weiland.

Al snel ontstonden er in het doktersgezin plannen om een eigen huis te laten bouwen waarin het wonen en werken kon worden gecombineerd. Architect Herman Haan maakte een ontwerp dat hij praktijkwoning Hefting noemde en op 28 oktober 1959 werd de eerste paal geslagen. In 1960 was het huis klaar en het doktersgezin verhuisde vanuit de Herkingenstraat naar de villa in de Sommelsdijkstraat die letterlijk om de hoek stond. De praktijkwoning viel op tussen de omliggende bebouwing maar paste door zijn strakke lijnen toch goed in Pendrecht, de wijk die gekenmerkt wordt door een rechthoekig stratenpatroon. Het huis was zeker voor die tijd modern te noemen: veel ruimte en licht, dat laatste kwam door de grote ramen. Rondom het huis was een grote tuin en aan de linkerkant was een garage aangebouwd.

 

De door architect Herman Haan (1914-1996) ontworpen gebouwen weken nogal af van wat in die tijd gebruikelijk was. Op Rotterdam Zuid zijn ook een praktijkwoning in Lombardijen (Schopenhauerweg) en een kantoorgebouw met twee dienstwoningen aan de Maashaven Zuidzijde van zijn hand. Behalve architect was hij ook avonturier en Afrikareiziger: al vanaf het einde van de jaren dertig, wanneer hij vijftien jaar is, reist hij per fiets, kameel, ezel en te voet door de Sahara. In de zestiger jaren is zelfs dokter Hefting een paar keer met Herman Haan mee geweest op safari door Afrika.

 

Dokter Hefting heeft tot 1994 zijn vak als huisarts uitgeoefend, daarna werd de praktijk overgenomen door zijn zoon Eric die in 1997 plotseling overleed. De witte villa was toen al geen praktijk meer, Eric praktiseerde in een voormalige winkel aan de Herkingenstraat. Dokter Hefting senior overleed in 1999 en een jaar later zijn vrouw, daarmee kwam na 45 jaar een einde aan het tijdperk Hefting in Pendrecht.

 

De doktersvilla kwam leeg te staan en verpauperde, omdat het om een karakteristiek pand ging werd naarstig gezocht naar een nieuwe bestemming. Die is uiteindelijk gevonden in de vorm van een beschermd wonen project en na een grondige restauratie en verbouwing werd de voormalige praktijkwoning als zodanig in gebruik genomen. Op 29 september 2005 was de officiële opening en één van de sprekers was Johanneke Hefting, de dochter van de vroegere huisarts. Ze hield een geëmotioneerde toespraak waarin zij het leven van haar familie schetste tijdens de lange periode dat zij hier woonde. Als eerbetoon aan haar ouders kreeg de villa de naam dokter Heftinghuis en na haar toespraak onthulde zij de naam die op de voorgevel is aangebracht. Op de zijkant van de vroegere garage zit een klein bordje met daarop de tekst: dokter H.R. Hefting huisarts van 1 juli 1955 tot 30 september 1994.

 

In januari 2015 zijn de bewoners verhuisd naar de vrijgekomen resocialisatiewoningen schuin aan de overkant en na enkele maanden leegstand kwam er opnieuw een beschermd wonen project in het dokter Heftinghuis, nu van Anka Psy. Medio 2017 ging deze organisatie failliet waarna de witte villa opnieuw leeg stond.

 

Sinds maart 2018 is stichting de BreinPuzzel de nieuwe huurder van het dokter Heftinghuis, de stichting heeft als doelstelling het in een prikkelarme en rustige omgeving aanbieden van dagbesteding aan volwassen mensen met een niet aangeboren hersenafwijking. De villa is opgeknapt en verbouwd maar binnen zijn er nog veel originele elementen aanwezig zoals de vloer met de onregelmatig gevormde tegels, de open haard in de woonkamer en de centrale hal met de open trap naar de bovenverdieping.

 

Dankzij de BreinPuzzel heeft het dokter Heftinghuis weer een waardige bestemming gekregen, de unieke villa is een gemeentelijk monument wat te zien is aan het bordje op de gevel.

 

 

ZATERDAG 4 MAART 2023

  • Bij de Stichting de BreinPuzzel (in het dokter Heftinghuis aan de Sommelsdijkstraat) was het afgelopen week twee keer feest: het was 5 jaar geleden dat Jannette en Esther de sleutel kregen als nieuwe huurders van het monumentale pand en Jannette is 50 jaar geworden, vandaar de vlag en de Sara-pop naast de ingang (linker foto).

  • Bij de toegangen naar het parkeerterrein achter de Aafje-woningen aan de Burghsluissingel zijn gele borden geplaatst met onder andere de regels voor het parkeren in de genummerde vakken.

  • Het huis boven de Primera, waar tot vorig jaar een voormalige rayonmanager van Jamin heeft gewoond, is aan de buitenkant opgeknapt: er zitten nieuwe kozijnen in en het betonwerk is geverfd (rechter foto). Als nou ook nog aan de kant van de Baarlandhof de bakstenen gevels worden schoongemaakt dan ziet het er helemaal weer als nieuw uit.

  • Afgelopen woensdag is de meteorologische lente begonnen, het krokussenlint op de Slinge is er al langer maar bloeiende prunussen en forsythia's zijn nu ook al te zien.

 

Oudere berichten zijn terug te vinden in het weblogarchief.